Kemal Derviş 74 yaşında yaşamını yitirdi. Dünya Bankası 1. Başkan Yardımcılığı ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Başkanlığı gibi görevlerde de bulundu.

Derviş, 2001’de Türkiye’ye de gelerek ekonominin başına geçmişti. Gelin hep birlikte anımsayalım, kimdir Kemal Derviş?

2001 ekonomik krizi döneminde “kurtarıcı” olarak ABD’den getirilmişti Kemal Derviş.

1 Mart’ta Türkiye’ye gelen Derviş, hemen 1 gün sonra DSP-ANAP-MHP koalisyonunda Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı oldu. 13 Mart’ta ise Meclis’te yemin etti.

Büyük umutlarla gelmişti, ekonomik kriz ortamında elindeki sihirli değnekle her şeyi düzeltecekti… Dümenin başında Kemal Derviş vardı…

Kabinenin partisiz tek üyesiydi.

Türkiye’ye geldiğinde, ‘‘Bu sorunu el ele çözeriz’’ mesajları veren Derviş, 10 aylık görev süresi boyunca, ekonominin gidişatı konusundaki tahminlerinde pek de başarılı olamadı.

Adeta “IMF’nin Sözcüsü” gibi çalıştı. Kemal Derviş için dönemin Başbakanı ve DSP Genel Başkanı Bülent Ecevit, “en büyük hatam” demişti. 

Mart ayında, ‘‘Sonbahara doğru büyüme başlar’’ diyen Derviş, yine aynı tarihlerde doların nisan ayı sonuna kadar 1 milyon 100 bin lirayı geçmeyeceği öngörüsünde bulundu. Ancak, ne ekonomi sonbaharda büyümeye başladı, ne de Dolar Derviş’in tahmin ettiği şekilde seyretti. Mayıs başında da ‘‘Bunalımdan çıkıyoruz’’ diyen Derviş, üçüncü kez yanıldı.

Sık sık Türkiye ile ABD arasında mekik dokudu. ‘Çat kapı’ ABD Hazine Bakanı ile görüşen Derviş’in Dünya Bankası Başkanı James Wolfenshon ile sarmaş dolaş fotoğrafları gazetelerde yer aldı.

Göreve geldikten birkaç gün sonra ABD’ye giden Derviş, burada Dünya Bankası ve IMF ile yeni bir ekonomik destek paketi için görüşmelere başladı. Ve, Meclis’e Cumhuriyet tarihinin belki de en hızlı yasa çıkartma ünvanını kazandıracak mesajı ABD’den gönderdi. Destek için Türkiye’nin 15 günde 15 yasa çıkartması gerekiyordu.

“IMF borç para vermek için bu yasaların çıkmasını istiyor. 15 günde çıkarmazsanız Amerika’dan gelmem” dedi Derviş.

Kemal Derviş’in meşhur “15 Kanunu” şunlardı?

1-Uluslararası Tahkim Yasası: “Yabancılık unsurunun bulunduğu kamu hizmetleriyle ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıkların” uluslararası mahkemelerde taşınabilmesini sağlıyor. Ulusal irade emperyalist merkezlere devrediliyor. Türk-İş’in önderliğinde yüz binlerin protesto eylemleri oldu.

2-Telekom Yasası: Telgraf ve Telefon Kanunu değiştirildi. Telekom yabancılara satıldı. GSM şirketleri yabancıların eline geçti.

3-Şeker Yasası: Şeker pancarında taban fiyatı kaldırıldı, fiyat belirleme fabrikaların keyfine bırakıldı. Pancar üretimine kota dönemi başladı. Köylü pancar ekemez hale getirildi. Fabrikaların bir kısmı satıldı, diğerlerinin satılması gündemde. Şeker ithalatının önü açıldı. Türkiye, Cargill’in ve kaçak şekerin işgaline uğradı.

4-Tütün Yasası: Tütün üretimine kota başladı. İthal tütünün önü açıldı. Sigara fabrikalarının tamamı satıldı. Biri hariç diğerleri kapatıldı. Tütün depolan ve işleme merkezleri kapatıldı. Tütün piyasası yüzde 95 oranında yabancıların eline geçti.

5-Tuz Yasası: Tuz işletmelerinde devlet tekeli kaldırıldı, İşletmelerin tamamı satıldı.

6-Doğalgaz Piyasası Yasası: Doğalgazda devlet tekeli kaldırıldı. Emperyalist tekellerin bu alana girebilmesi sağlandı. Elektrik piyasasının da satılması ve yabancılara açılması ile enerji sektörü yabancıların eline geçmeye başladı.

7-Merkez Bankası Yasası: Merkez Bankasının görev ve yetkileri kısıtlandı. Emperyalist merkezlerin bankacılığına bağlandı.

8-Bankacılık Yasası: Bankacılıkta devletin tasfiyesi başladı. Satılmalar ve yabancılaşma hızlandı. Bankacılık piyasası yüzde 60 oranında yabancıların eline geçti.

9-Sivil Havacılık Kanunu: Havayollarının yer hizmetleri olan HAVAS ve USAŞ’ın satılmasından sonra THY’nin hisseleri satılmaya, özel havayolu şirketleri kamunun aleyhine teşvik edilmeye başlandı.

10- Kamulaştırma Yasası: Yasa ile kamulaştırma işleminin yeni esaslara bağlanması ve ödeneksiz kamulaştırma yapılamayacağı hükmünü getirildi.

11-Bütçe Değişikliği Yasası: Batırılan ve içi boşaltılarak yağmalanan bankaların sorumluluktan üstlenildi.

12-Görev zararları ve bazı fonların tasfiyesini öngören yasa: 15’i bütçe içi, 2’si bütçe dışı fonun kapatılması ve gaspı sağlandı. Bunlar arasında Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu (DFİF), Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu (SYDTF), Savunma Sanayiini Destekleme Fonu (SSDF), Tanıtma Fonu, işçilerin parasıyla oluşturulan Tasarrufu Teşvik Fonu da vardı.

13-Ek Bütçe Yasası: Krizden sonra çıkarılan ek bütçenin 130 trilyon lirasının otoyol yatanlarına gitmesine karar verildi.

14-İhale Yasası: Yasa ile kamu ihalelerine yabancılar için konulan sınırlamalar kaldırıldı. Ardından defalarca değiştirilen ihale yasalarıyla devlet delik deşik edildi. İhaleye verilmeyen devlet işi bırakılmadı.

15-Ekonomik ve Sosyal Konsey Yasası: Bunca azgınca talan ve kamunun satılması planına işçi -sınıfının tepki göstereceği düşünülmüş olmalı ki, sendikaları kontrol edecek merkez oluşturuldu. Kamunun, işçi, işveren örgütlerinin buluştuğu örgüte, Ekonomik ve Sosyal Konsey adı verildi.

Her biri Türkiye’nin bağımsızlığına zarar veren ve dışa bağımlılığı artıran yasalar sonucunda ekonomide de istenen tablo oluşmadı.

1999 yılında kurulan DSP-ANAP-MHP iktidarı; ekonomik krizler, Hüsamettin Özkan-İsmail Cem’in istifa ederek Yeni Türkiye Partisi’ni kurması ve DSP’nin 128 milletvekilinden 64’ünün yeni kurulan partiye gitmesiyle hükümet azınlık konumuna düştü.

Kemal Derviş de Bakanlık görevinden 2002 yılı Ağustos ayında istifa etti.

Kemal Derviş, 22 Temmuz 2002’de kurulan Yeni Türkiye Partisi’nin kurucuları arasında yer almadı, ama partiye destek verdi.  Mustafa Sarıgül’ün destek verdiği parti liberal, merkez sol çizgideydi. 

3 Kasım 2002 seçimlerinde yüzde 1,1 oy alan YTP’den Hüsamettin Özkan ve bazı isimler ayrıldı. 2004 yerel seçimlerinde yüzde 0,3 oy alınması ve İsmail Cem’in ağır hastalığıyla birlikte etkisizleşen partinin 24 Ekim 2004’teki Olağanüstü Kongresi’nde, CHP ile birleşme kararı alındı.

Kemal Derviş, daha önce 1994’te Cem Boyner’in liderliğinde kurulan liberal Yeni Demokrasi Hareketi’nin de kuruluşunda yer almıştı.

Parti kurucuları arasında; Asaf Savaş Akat, Kemal Anadol, Cengiz Çandar, Can Paker, Mehmet Altan, Etyen Mahçupyan gibi isimler yer almıştı. Büyük beklentiler ve medya desteğiyle girilen 1995 genel seçimlerinde büyük bir hayal kırıklığı yaşamış ve yüzde 0,5 oy almıştı. Cem Boyner bir süre sonra partiden istifa etmiş, 7 Mayıs 1996’da Canan Balkır, 26 Mayıs 1996’da ise Hüseyin Ergün genel başkan olmuştu. Yeni Demokrasi Hareketi, 1 Kasım 1997’deki Olağanüstü Kongre’de 7’ye karşı 21 oyla alınan karar sonucunda Barış Partisi ile birleşti.

Devlet Bahçeli bu noktada “erken seçim” çıkışında bulundu.

Ve 3 Kasım 2002’de erken seçim yapıldı.

Kemal Derviş CHP’den milletvekili adayı oldu.

Seçimlerde AKP yüzde 34,4 oy oranıyla tek başına iktidar oldu. MHP yüzde 8,35 oy oranıyla baraj altında kaldı. Kemal Derviş CHP İstanbul Milletvekili olarak parlamentoya girdi.

9 Mayıs 2005 tarihinde milletvekilliğinden istifa ederek Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı başkanlığı görevine atandı.